Yerli imkanlarla, orman yangınlarını tespit etmek için kullanılabilecek 'alev dedektörü' geliştirildi

Oğuzhan EKE/BOLU, (DHA)- BOLU Abant İzzet Baysal Üniversitesi (BAİBÜ) Nükleer Radyasyon Dedektörleri Uygulama ve Araştırma Merkezi’nde (NÜRDAM), dünyanın ilk gazlı fotokatot tabanlı alev dedektörü geliştirildi. Yerli dedektör, 100 metrenin üzerinde, 360 derece açıyla alev tespitini güneş ışığından etkilenmeden yapabiliyor. Orman yangınlarının tespiti için de kullanılabilecek dedektörün, 2026 yılının yaz aylarında faaliyete başlaması bekleniyor.

Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi NÜRDAM’da dünyanın ilk gazlı fotokatot tabanlı alev dedektörünü geliştirildi. Patent başvurusu yapılan gazlı alev dedektörünün fikir hakkı NÜRDAM Müdürü Doç. Dr. Yalçın Kalkan’a ait. Dedektörün geliştirilmesinde İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa’dan Doç. Dr. Arif Kösemen ve Prof. Dr. Sadullah Öztürk katkı sağladı. Dedektörün elektronik devre kartı ise BAİBÜ Elektronik Mühendisliği Öğretim Üyesi Doç. Dr. Rıfkı Terzioğlu tarafından geliştiriliyor. Yerli imkanlarla üretilen gazlı alev dedektörü, yarı iletken dedektörlerin aksine 360 derece açıda, 100 metrenin üzerinde alev tespiti yapabiliyor.

‘ŞU ANDA TEKNOLOJİLERİ YARI İLETKENDİR’

NÜRDAM Müdürü Doç. Dr. Yalçın Kalkan, mevcut dedektörlerin özelliklerinin kısıtlı olduğunu belirterek, “Yangın dedektörleriyle karıştırmamak gerekir, çünkü yangın dedektörleri duman dedektörleri, kızılötesi ışınlar, morötesi ışınlar gibi farklı sinyalleri algılamak üzere geliştirilmiş dedektörlerdir. Ultraviyole ışığı tespit eden dedektörlerin teknolojileri şu anda yarı iletkendir. Bunlar radyasyon hasarı açısından oldukça kısa ömürlüdür. Bunun dışında algılama mesafesi olarak 25 metre gibi bir sınıra sahip olup, algılama açısı olarak en fazla 120 dereceye kadar bir algılama açısına sahiptir” dedi.

‘SINIRLILIKLARI ORTADAN KALDIRMIŞ DURUMDAYIZ’

Doç. Dr. Kalkan, sınırları ortadan kaldırdıklarını belirterek, “Bizim geliştirdiğimiz gazlı dedektör çözümüyle bu sınırlılıkları ortadan kaldırmış durumdayız. Dünyada ilk defa gazlı teknoloji kullandığımız için algılama açısını 360 dereceye çıkarmış durumdayız ve her açıyı da test ettik. Bunun dışında algılama mesafesi olarak 100 metreyi aştık. Bizim için hedef buydu, 100 metreyi aşmak. Şu anda bir buçuk katını aşmış durumdayız. Bunlar da TÜBİTAK’ın hakem raporlarında yer almıştır” ifadelerini kullandı.

‘MİKROSANİYELERDE SİNYAL ÜRETİYOR’

Gazlı dedektörün, muadillerine göre algılama süresinin çok kısa olduğunu belirten Doç. Dr. Kalkan, “Algılama süresi olarak mevcut teknolojilerin sinyal üretme kapasitesi saniyelerle ölçülüyor. Bizim mikrosaniyelerde sinyal üreten bir dedektörümüz mevcut. Tamamen yerli teknoloji, üniversitemize ait. Uluslararası PCT patent başvurusu yapılmıştır. Bunun dışında ilk defa içerisinde kullanılan gaz karışımları tarafımızdan geliştirildi” diye konuştu.

‘ÖNÜMÜZDEKİ YAZ KULLANABİLECEĞİZ’

Doç. Dr. Kalkan, dedektörün 2026 yaz ayına hazır olacağını belirterek, “İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa’dan Prof. Dr. Sadullah Öztürk ve Doç. Dr. Arif Kösemen’in de dedektörün geliştirilmesinde büyük emeği var. Aslında biz bu arkadaşlarımızla birlikte 5 yıl önce bu yolculuğa başladık. Şu anda proje devam ediyor. Teknolojinin endüstriyel hazırlığı tamamlandı. Firma, uluslararası sertifikalara başvuracak aşamada. Ümit ediyorum ki önümüzdeki yaz orman yangınlarını tespit etmek için en azından pilot bölgelerimizde yerli ve milli alev dedektörlerimizi kullanabileceğiz. Ayrıca araçlarımıza yakıt aldığımızda, yakıt istasyonlarımızda da kendi alev dedektörlerimiz olacak diye ümit ediyoruz” diye konuştu. (DHA)