Türkiye’de Suç Oranlarının Artışı: Sosyolojik Bir Değerlendirme

Özet
Bu çalışma, Türkiye’de son yıllarda artış gösteren suç oranlarını sosyolojik bir bakış açısıyla değerlendirmektedir. Çeteleşme, kolay yoldan para kazanma arzusu, tahammülsüzlük, aile içi şiddet ve kadın cinayetleri gibi olguların yalnızca hukuki eksikliklerle açıklanamayacağı; tarihsel, ekonomik ve kültürel nedenlere dayandığı vurgulanmaktadır. 12 Eylül 1980 askeri darbesinin toplumsal yapıya verdiği zarar, aile kurumundaki çözülme, medya etkisi ve adalet sistemine duyulan güvensizlik suç oranlarındaki artışın temel nedenleri olarak öne çıkmaktadır. Çalışmanın sonunda, aile kurumunun yeniden güçlendirilmesi, eğitim sisteminin değer temelli bir yaklaşımla yapılandırılması ve hukukun etkin biçimde uygulanması önerilmektedir.

1. Giriş
Türkiye’de son yıllarda suç oranlarının artması, toplumsal yapının derin bir değişim geçirdiğini göstermektedir. Çeteleşme, kolay yoldan zengin olma arzusu, aile içi şiddet, kadın cinayetleri ve tahammülsüzlük, toplumun karşı karşıya olduğu önemli sosyal problemlerdir. Bu artışın nedenleri yalnızca hukuki veya idari yetersizliklerle değil, sosyolojik ve kültürel dönüşümlerle de ilişkilidir (Ulutaş, 2020). Bu bağlamda, çalışmada suçun artış nedenleri tarihsel, ekonomik ve kültürel temelleriyle birlikte ele alınacaktır.
2. Tarihsel Arka Plan: 12 Eylül Darbesinin Toplumsal Etkileri
Türkiye’nin toplumsal yapısında önemli bir kırılma noktası 12 Eylül 1980 askeri darbesidir. Bu darbe, yalnızca siyasal düzeni değil, toplumsal ilişkileri ve değerler sistemini de derinden sarsmıştır. Darbe sonrasında özgür düşünceye dayalı tartışma kültürü zayıflamış; korku, sessizlik ve itaat kültürü topluma hâkim olmuştur (Ahmad, 2019). Böylece, demokratik iletişim biçimleri yerini şiddet eğilimli ve bireysel çıkar odaklı davranışlara bırakmıştır. Bu toplumsal dönüşüm, günümüzde suç oranlarındaki artışın sosyolojik temellerinden biri olarak görülebilir.
3. Aile Yapısındaki Çözülme ve Sosyal Deformasyon
Suç oranlarındaki yükselişin önemli nedenlerinden biri aile kurumunun zayıflamasıdır. Aile, bireyin ilk toplumsal öğrenme alanıdır ve toplumsal değerlerin aktarımında temel rol oynar (Giddens, 2013). Ancak ekonomik krizler, işsizlik, göç ve modern tüketim kültürünün baskısı aile bağlarını çözmektedir. Yeni nesiller, paylaşım ve dayanışma gibi değerlerden uzaklaşarak bireysel çıkar, hızla zengin olma ve gösteriş odaklı bir yaşam biçimini benimsemektedir (Kongar, 2018). Bu süreç, suç eğilimini artıran sosyokültürel bir zemin yaratmaktadır.
4. Medya ve Suç Kültürünün Normalleşmesi
Kitle iletişim araçları, özellikle televizyon dizileri ve sosyal medya platformları, suçun toplumda nasıl algılandığını doğrudan etkilemektedir. Şiddet, mafya örgütlenmeleri ve yasa dışı kazanç temaları, bazı yapımlarda kahramanlaştırılmakta ve gençler için özendirici hale gelmektedir. Eski dönemlerde medya, toplumsal değerleri koruma misyonu taşırken, günümüzde “reyting uğruna” etik sınırların ihlali olağanlaşmıştır (Mutlu, 2021). Bu durum, suçun bir yaşam tarzı olarak meşrulaştırılmasına zemin hazırlamaktadır.
5. Ekonomik Etkenler ve Kolay Yoldan Zengin Olma Arzusu
Ekonomik eşitsizlikler, işsizlik ve yoksulluk, bireyleri suç işlemeye iten önemli faktörlerdendir (Becker, 1968). Türkiye’de gelir adaletsizliğinin artması, bireylerde kısa yoldan para kazanma arzusunu güçlendirmiştir. Sosyal medyada gösterişli yaşamların yüceltilmesi, emeğin ve dürüst çalışmanın değerini gölgelemektedir. Bu eğilim, toplumda maddi başarıyı her şeyin önüne koyan bir kültürün yerleşmesine neden olmaktadır.
6. Adalet Sistemine Güvenin Zayıflaması
Toplumda adalet sistemine olan güvenin azalması, suç oranlarını artıran başka bir etkendir. Rüşvet, yolsuzluk ve cezasızlık algısı, hukukun caydırıcılığını zayıflatmaktadır (Keyman, 2020). Suç işleyen bireylerin yeterince cezalandırılmadığı düşüncesi, adalet duygusunu sarsmakta ve toplumsal çözülmeyi hızlandırmaktadır. Hukukun üstünlüğü, toplumsal barışın korunması açısından en temel gerekliliktir.
7. Çözüm Önerileri: Aile, Eğitim ve Hukuk Reformu
Toplumda suçun önlenebilmesi için aile kurumunun yeniden güçlendirilmesi öncelikli olmalıdır. Eğitim sistemi, yalnızca akademik bilgiye değil, aynı zamanda etik, kültürel ve toplumsal değerlere de odaklanmalıdır (Erdem, 2022). Medya politikaları, şiddet ve yasa dışı kazanç temalı içerikleri sınırlayacak biçimde yeniden düzenlenmelidir. Ayrıca, kara para aklama, dolandırıcılık, çeteleşme ve yasa dışı bahis gibi suç türlerine karşı daha katı ve tarafsız bir hukuk sistemi tesis edilmelidir.
8. Sonuç
Türkiye’de suç oranlarının artışı, çok boyutlu bir sosyolojik sorundur. Bu sorunun temelinde tarihsel travmalar, ekonomik sıkıntılar, kültürel yozlaşma, medya etkisi ve adalete güvensizlik yatmaktadır. Toplumsal barışın yeniden inşası, ancak aile kurumunun güçlendirilmesi, değer temelli eğitim ve hukukun etkinliğiyle mümkündür. Aksi halde suç oranlarındaki yükselişin önüne geçmek zorlaşacak ve toplumsal çözülme derinleşecektir.

Kaynakça

Ahmad, F. (2019). Modern Türkiye’nin Oluşumu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
Becker, G. S. (1968). Crime and punishment: An economic approach. Journal of Political Economy, 76(2), 169–217.
Erdem, T. (2022). Eğitimde Değerler Eğitimi ve Toplumsal Dönüşüm. Ankara: Pegem Akademi.
Giddens, A. (2013). Sosyoloji (Çev. H. Özel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
Keyman, E. F. (2020). Demokrasi, Güven ve Adalet Üzerine Düşünceler. İstanbul: İletişim Yayınları.
Kongar, E. (2018). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Mutlu, E. (2021). Medya, Kültür ve İdeoloji. İstanbul: Ütopya Yayınevi.
Ulutaş, M. (2020). Toplumsal Çözülme ve Suçun Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık.