Medeni Kanun’un “evlenen kadının kocasının soyadını taşımasını” zorunlu kılan 187.maddesinin birinci ve ikinci cümlesi AYM kararı ile iptal edildi. Anayasa Mahkemesi 22.02.2023 tarihinde E.2022/155 numaralı dosyada, 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 187. maddesinin birinci cümlesinin Anayasa’ya aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiş, bu karar 9 ay sonra yürürlüğe girmek üzere 28.04.2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. TMK md. 187’nin iptal edilen cümlesi“ Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir.” şeklindeki düzenlemedir.

Evli olup, kendi kızlık soyadını kullanmak isteyen evli kadınlar nufüs müdürlüklerine talepte bunabileceği gibi, yasal yollar kapsamında haklarını mahkeme yoluyla da karara bağlayabilirler.  Boşanan kadınlar kızlık soyadını kullanabilecekken ayrıca talebe bağlı olarak azınlıkta olsa menfaati bu yönde olan bayanlar evlilik yoluyla kazanılan soyadını (kocaya ait) soyadını kullanmaya devam edebilirler. Çünkü kadının uzun süre kocasının soyadını kullanmış olması, kadının kocasının soyadı ile hayatına devam etmesini kolaylaştırabilir, zira kadın bu soyisim ile tanınmaktadır. Özetle; kadının evlenmiş olması, boşanmış olması gibi hususlar kızlık soyadını kullanmaya engel teşkil edemeyecektir. 

Kadının kızlık soyadını kullanması, kocasının mirasına hak kazanmasını engellemeyeceği gibi, evlilik yolu ile edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olan eşler açısından, kadının eşinin mallarına ait haklarını da ortadan kaldırmayacaktır. Yani kadının kızlık soyadını kullanması mevcut haklarında bir mahrumiyet doğurmayacaktır. Aynı haklara sahip olmaya devam edecektir. 

AYM’nin 187. Maddesinin ilk ve ikinci cümlesinin iptali sebebi eşitlik ilkesine aykırılık oluşturması temeline dayandırılmaktadır.  Kadının evlilik ile kocasının soyadını taşımasına dair kanunun ana amacı anayasa mahkemesinin iptali gerekçesinde de eleştirilmekte ve bu amacın eşitlik ilkesine aykırı olarak korunmaya çalışılmasının kabul edilemeyeceği belirtilmektedir. Nitekim kadının kocasının soyadını kullanmasının amacı “Nüfus kayıtlarındaki karışıklığın önlenmesi ve soy bağının sağlıklı bir şekilde tespit edilmesinde kamu yararı bulunması” olarak belirtilmekte iken; ortak soyadının aile bağlarını korumanın zorunlu unsuru olduğunun, bu manada eşlerin ortak soyadı taşımamaları hâlinde aile bağlarının hiçbir şekilde korunamayacağının söylenmesini ve kabul edilmesini doğru bulmamıştır. Nitekim yine kararda; kadının evlendikten sonra kocasının soyadını almasının ailenin ortak bir soyadına sahip olmasını mümkün kılan tek seçenek olamayacağı, eşlere içlerinden birinin soyadını veya bunun dışında bir adı, ortak soyadı olarak belirleme imkânının tanınması ya da ortak soyadının eşlerin evlenmeden önceki soyadlarının birleşimden oluşturabilme imkanının tanınmasından bahsedilmiştir. Bu sebeple kararın adil, eşitlik ilkesine uygun, tarafların ortak iradelerini ortaya koyarak bir soyadı belirleme imkanı tanımış olduğunu söylemek gerekmektedir. Anayasa’nın bu kararı kadının kocasının soyadını kullanma zorunluluğunun hukuka aykırı olmasının aksine her iki eşin ortak iradesine dayalı hukuka uygun bir düzenleme ve karar niteliğindedir.