Avukat Mine Begüm Doygun boşanmalardaki artış sebebini anlattı.!

Breaking News Turkey: Boşanma davalarının son yıllarda artış gösterdiği belirtiliyor. Sizce bu artışın başlıca sebepleri nelerdir?

Avukat Mine Begüm Doygun; TUİK verilerine göre boşanan çiftlerin sayısı 2022 yılında 182 bin 437 iken 2023 yılında 171 bin 881 olarak tespit edilmiş. 2022 yılında pandemi sonrasında ciddi bir artış oldu. Genel anlamda bir artış var denilebilir, boşanma sebepleri kanunda sınırlı sayıda belirlenmiştir. Zina, hayata kast, pek kötü veya onur kırıcı davranış, suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme, terk, akıl hastalığı ve evlilik birliğinin sarsılması olarak boşanma sebepleri hukukumuzda yer bulmaktadır. Son yıllarda zina, aile içi şiddet ile evlilik birliğinin temelinden sarsılması ile boşanma oranlarının arttığını gözlemliyoruz. Çiftler sadakat yükümlülüğünü sürdürmekte zorlanıyor. Belki geçmişte de sadakat yükümlülüğü açısından durum aynıydı ama artık tarafların ekonomik özgürlüğü olduğundan bu evlilikleri sürdürmüyorlar. 

Bununla birlikte Covid -19 salgın hastalığı sebebi ile alınan önlemler çerçevesinde uygulanan sokağa çıkma yasakları ve şirket politikalarının evden çalışma ya da hibrit şekilde ev ve ofisten çalışma prensiplerini benimsemeleri ile çiftlerin evde geçirdikleri zamanlar arttı. Bu durum ne yazık ki evliliklerin sürdürülebilirliğini olumsuz etkilediğini gözlemliyoruz.

Breaking News Turkey; Boşanma süreçlerinde en sık karşılaşılan anlaşmazlık konuları nelerdir?

Avukat Mine Begüm Doygun; Aile içi şiddet boşanmaların en önemli sebeplerinden biridir. Ülkemizde kadın cinayetleri sayısının çok olmasının yanı sıra aile içi şiddeti de buna paralel şekilde boşanmalarda sıkça  görüyoruz. Aile içi şiddettin önlenmesi için 6284 sayılı kanun düzenlenmiş, kanun koyucu diğer boşanma sebeplerinden farklı olarak aile içi şiddete ayrı düzenleme getirmiştir. 6284 Sayılı kanunla boşanma davası açılmadan, acil durumlarda kolluk güçleri dahi şiddeti önlemeye yönelik karar verilebilir. Mahkemeler, şiddet nedeniyle müracaat halinde acil olarak uzaklaştırma veya diğer önleme kararlarını vermek zorundadır. Bununla beraber her şiddet olayı veya bu nedenle yasal yollara başvurulmuş olması boşanmaya sebep olmuyor. Aile içi şiddet, evlilik birliğinin temelinden sarsılması, şiddetli geçimsizlik kapsamında boşanma sebebidir.  Aile içi şiddet sadece fiziksel şiddetle sınırlı değildir. Ekonomik şiddet, cinsel şiddet, psikolojik ve dijital şiddet ve başka şiddet yolları olarak da kendini gösterir. 

Psikolojik şiddet: Duygusal güç veya ihtiyaçlar, kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla şiddet aracı olarak kullanılıyorsa “psikolojik şiddet” söz konusudur.

Cinsel şiddet: Cinselliğin, kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla şiddet aracı olarak kullanılmasına “cinsel şiddet” denir. 

Ekonomik şiddet: Maddi güç ve üstünlük, bir şiddet aracı olarak kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla kullanılıyorsa “ekonomik şiddet” söz konusudur.

Dijital şiddet: Teknolojik araçlar, kadını kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla kullanılıyorsa dijital şiddet söz konusudur.

Breaking News Turkey; Aile içi şiddet ve boşanma davaları arasında nasıl bir ilişki gözlemliyorsunuz?

Avukat Mine Begüm Doygun; Aile içi şiddet en çok gördüğümüz boşanma sebeplerinden biri. Boşanan tarafların sosyo-kültürel seviyeleri ne olursa olsun boşanma sebebinin aile içi şiddet olduğunu görebiliyoruz. Ne yazık ki, eğitim durumu iyi ya da maddi durumu iyi ailelerde de şiddet çok rastlanan bir durum.

Breaking News Turkey; Boşanma davalarında çocuk velayeti konusunda genellikle hangi faktörler göz önündebulunduruluyor?

Avukat Mine Begüm Doygun; Velayet, çocuk merkezli bir haktır. Velayet hususunda her zaman çocuğun menfaati üstün tutulmalıdır. Yargıtay 2. Hukuk Dairesi de “Velayet düzeninde aslolan çocuğun sağlık, eğitim ve ahlaki bakımından yararıdır” demiştir.Çocuğun üstün menfaati için maddi ve manevi değerlendirmeler yapılır, boşanma davası sırasında pedagoglar, uzmanlar çocuklarla görüşerek bir rapor hazırlar, bazen ortak çocuk mahkemece dinlenir ve neticesinde çocuğun üstün menfaatine olan tarafavelayetin verilmesi ve diğer ebeveynle şahsi ilişkinin düzenlenmesi şeklinde karar verilir. Örneğin, küçük bebeklerin anne bakımına daha muhtaç olması sebebi ile anneye velayetin verilmesi gibi üstün menfaatleri esas alınır.

Breaking News Turkey; Anlaşmalı boşanma ile çekişmeli boşanma arasında ne gibi farklar vardır?

Avukat Mine Begüm Doygun; Anlaşmalı boşanmada taraflar boşanma, ferileri ve mal paylaşımı hakkında kendileri karar verir ve icra edilebilir şekilde bir protokol ile mahkemeye başvurabilirler. Anlaşmalı boşanma için tarafların evlilikleri üzerinden en az bir yıl geçmiş olması gerekir. Bu 1 yıllık süreye resmi nikah tarihi esas alınır. Düğün ya da dini nikah tarihi esas alınmaz. Anlaşmalı boşanmada mahkemece de kabul edilecek bir protokolün bulunması ve usuli şartların sağlanması halinde tarafların bizzat katılması gereken bir duruşma celsesi ile karara bağlanabilir. Duruşma sonrası gerekçeli kararın yazılması, taraflara tebliği ve yasal sürelerin dolması ya da istinaftan feragat hali ile karar kesinleşir.

Çekişmeli boşanma ise çok daha uzun süre yargılaması süren bir süreçtir. Usul şartları çok önemli olmakla birlikte günümüzde mahkemelerin yoğunluğu, delillerin toplanması, tanıkların dinlemesi gibi aşamalar sebebi ile uzun süren yargılama süreçleri neticesinde tarafların kusurluluk hallerine göre boşanma, nafaka, maddi manevi tazminat ve velayet hususlarında karar verilebilen yargılamalardır. Çekişmeli boşanma dosyalarında mal kaçırma kastına karşı mal rejiminin tasfiyesine ilişkin tedbir talepli davanın ivedilikle açılması büyük önem arz eder.7

Breaking News Turkey; Boşanma sürecinde tarafların psikolojik durumu nasıl etkileniyor ve bu konuda ne tür destekler sağlanabilir?

Avukat Mine Begüm Doygun; Boşanma dosyaları, mahkemelerce yapılan yargılamalar arasında bana sorarsanız en duygusal alandır.  Tarafların büyük hayallerle kurduğu aile birliklerinin sona ermesi ve hayatlarında bu denli büyük bir değişiklik sancılı bir süreçtir. Bu aşamada mutlaka psikolojik yardım almakta fayda görüyorum. Sadece bir medeni hal değişimi olmamakla birlikte yeni bir yaşam düzeni barındıran bir süreç. Ayrıca evlilik birliği sırasında sineye çekilen birçok “haksızlığa uğrama” hissinin bu süreçte geriye yönelik olarak çıktığını ve travmaların tetiklendiğini gözlemleyebiliyoruz. Öncelikle bu sürecin meşakkatli ve yıpratıcı olacağını ön görerek bu sürece hazır bir şekilde girmekte ve süreçte destek almakta fayda var. 

Breaking News Turkey; Boşanma davalarında en sık karşılaşılan hukuki hatalar nelerdir?

Avukat Mine Begüm Doygun; Hukuki olarak haklı olmak kadar ispat edebilmek önemlidir. Delil toplanmadan, ispat gücü olmadan iddialarda bulunabiliyorlar. Ya da hukuka aykırı elde edilen delilerin kullanılması ise Türk Ceza Kanunu kapsamında ve Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında suç işleyebilirler. 

Anlaşmalı protokollerin “basit” şeklinde değerlendirilerek taraflarca hazırlanılan protokollerin hüküm ile icra edilebilir olmayan maddelerin,  Mahkemelerce aynen geçirildiği ya da protokolün aynen onanması şeklindeki kararlar ile icra edilemeyen hükümlerin oluştuğunu çokça gözlemliyoruz.

Breaking News Turkey; Türkiye’de boşanma davalarında cinsiyetler arası farklılıklar gözlemleniyor mu? 

Avukat Mine Begüm Doygun; Boşanma konusunda bir çok madde taraflar açısından aynı hükmü doğurmaktadır. Örneğin nafaka erkeğe de kadına da bağlanabilir. Burada cinsiyet değil nafaka gerekliliği, kusur açısından değerlendirme yapıyoruz. 

Ancak son dönemde yargıtay bu hususta görüş değişiklikleri yapmış olsa da düğünde takılan takıların kime ait olacağı konusunda cinsiyetler arası bir fark söz konusudur.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 04.03.2020 tarih, 2017/1040 Esas ve 2020/240 Karar sayılı kararında “damada düğünde takılan bilezik, küpe, kolye gibi ziynet eşyası türündeki kadına özgü eşyaların geline ait olacağına, ancak damada takılan eşyalardan yarım altın, tam altın, nakit para gibi kadına özgü olmayan takıların ise damada ait olacağı, damada takılmış olmak kaydıyla, münhasıran kadına ait olmayan ziynet eşyalarının da damada ait sayılacağı” kabul edilmiştir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, yukarıdaki içtihadını 2023 yılında tekrardan değiştirmiş ve önceki yerleşik uygulamayı tekrar benimsemiştir. Yargıtay HGK, 05.07.2023 tarih, 2023/191 Esas ve 2023/703 Karar sayılı kararında; “kim tarafından hangi eşe takılırsa takılsın ziynet eşyalarının kadın eşe bağışlanmış sayılacağına”hükmetmiştir. Buradaki istisnai durum yukarıda bahsedildiği haliyle aksine bir örf adet kuralının ya da eşler arasında bir anlaşmanın varlığıdır.

Burada kadının kusurlu olması; tazminat nafaka ve mal rejimi tasfiyesi açısından olumsuz etkilense dahi düğünde takılan ziynet eşyalarına hak kazandığını görüyoruz. 

Ayrıca Medeni kanunun 173  gereği boşanma halinde kadının soy ismi konusunda değişiklik düzenlenmiştir. Evlenme ile soy ismi değişen kadın  boşanma hâlinde evlenmeden önceki soyadını yeniden alır. Kadının, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceği ispatı ve istemi üzerine kocasının soyadını taşıyabilir.  Koca, koşulların değişmesi hâlinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.

Breaking News Turkey; Boşanma süreçlerinde avukatların rolü ve önemi nedir?

Avukat Mine Begüm Doygun; Boşanma dosyaları yazılı yargılama usulünde ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile belirlenen usul şartlarına göre ilerletilmesi gereken önemli yargılamalardır. Dilekçeler teatisi, davada iddia ve savunmaların genişletilememesi ve değiştirilememesi, ıslah ya da karşı taraf muvaffakatıaranması, ön inceleme duruşması, delillerin sunulması açısından kesin süreler gibi çok önemli usuli şartları olan bir yargılamalardır. Türk hukukunda avukat ile temsil zorunlu olmamakla birlikte, hakkınızı arayabilmeniz ve kendinizi doğru ifade edebilmek açısından boşanma davalarında mutlaka alanında uzman avukat ile çalışılması gerekmektedir.Mal rejimi davalarında, menkul ve gayri menkullerin paylaşımında ve mal kaçırma kastına ilişkin tedbirler hususunda gecikmeden uzman bir avukat ile temsil edilmek büyük önem arz etmektedir. 

Breaking News Turkey; Toplumsal ve kültürel faktörlerin boşanma oranları üzerindeki etkisi nedir?

Avukat Mine Begüm Doygun; Kültürel farklılıkların çiftlerin evlilik sürecini, birlikteliklerini etkilediğini çokça gözlemliyoruz.Çiftlerin; aile gelenekleri, düzenlerinin farklılıkları ile mutfak ve lezzetleri dahi çok farklı olabiliyor. Öncelikle kültürel faktörlerin evlilik akdi kurulurken mutlaka dikkate alınması gerektiğini düşünüyorum.

Bir diğer açıdan ise, bazı kültür ve toplumlarda ne olursa olsun aile birliğinin kutsal kabul edilmesi sebebi ile boşanma sebeplerinin mevcudiyetine hatta aile içi şiddet dahi olmasına rağmen boşanma kararının alınmadığı görüyoruz. Ne yazık ki bu durumların kadın cinayetleri ile de sonlandığını görebiliyoruz. Aile birlik ve düzeninin yitirildiği evliliklerde, çocuklar için mutsuz evliliklerin devam ettirildiğini görüyoruz. Ancak mutsuz ailede büyümenin çocuk psikolojisi açısından boşanmış ancak sağlıklı bireylerin çocuğu olarak yetişmekten daha sağlıksız olduğu artık çoğu çalışma ve toplumsal değerlerle de benimsenmiştir.