İsrailli uzmanlar, Bennett-Lapid koalisyonunun çöküşü ve erken seçim kararını AA’ya değerlendirdi

Kudüs

İsrailli uzmanlara göre, birbirinden farklı 8 partiden oluşan koalisyonun kırılgan yapısı ve Haziran 2021’de kurulduğu ilk günden itibaren ideolojik ayrılıklara düşmesi nedeniyle bu koalisyon parçalanmaya mahkumdu.

Koalisyon hükümeti ortaklarından Başbakan Bennett ve Dışişleri Bakanı Yair Lapid, pazartesi akşamı Meclis'i feshederek erken seçime gitme kararı aldıklarını açıkladı.

Kararın gelecek hafta başındaki Meclis oturumlarında onaylanmasının ardından İsrail, yaklaşık 3,5 yıl içinde beşinci kez genel seçime gitmiş olacak.

Koalisyon ortaklarının anlaşmasına göre erken seçime kadar Dışişleri Bakanı Yair Lapid geçici başbakan olacak. Buna göre temmuzda İsrail'e geldiğinde ABD Başkanı Joe Biden'ı Bennett’in yerine başbakan olarak Lapid karşılayacak.

İsrailli uzmanlar, Tel Aviv Üniversitesi Öğretim Üyesi Profesör Emmanuel Navon ve İşçi Partisi bloğu eski direktörü ve kamu politikaları uzmanı Tal Elovits, Bennett-Lapid koalisyonunun dağılışı, erken seçimi nelerin beklediği ve muhalefet lideri Binyamin Netanyahu’nun gelecek seçimdeki durumuna ilişkin AA’ya değerlendirmelerde bulundu.

“Bu koalisyon parçalanmaya mahkumdu”

Bennett önderliğindeki koalisyonun, “En başından beri, sağ ve sol partiler ve de ayrıca bir Arap İslamcı parti ile birlikte 8 parti arasında kurulmuş, beklenmedik ve çok parçalı bir koalisyon olduğunu” belirten Profesör Emmanuel Navon’a göre, “Bu koalisyon bu yüzden en başından beri parçalanmaya mahkumdu.”

Navon, koalisyonu oluşturan siyasi partilerin temelde bir araya gelebilmesini sağlayan ve onları bir arada tutan tek şeyin, “5’inci bir seçimin önüne geçmek ve eski başbakan Binyamin Netahyahu’yu saf dışı bırakmak” olduğunu söyledi.

Başbakan Bennett’in partisi Yamina’dan milletvekili Idit Salman’ın koalisyondan ayrılmasıyla, koalisyonun azınlık hükümeti olduğunu ve “ülkeyi yönetmesinin imkansız hale geldiğine” dikkati çeken İsrailli uzman, şunları kaydetti:

“Ülkeyi böyle bir koalisyonla yönetmek çok zordu. Vatandaşlık yasası veya Batı Şeria’daki İsrail vatandaşlarına İsrail yasalarının uygulanmasını kapsayan yasanın yenilenmesi gibi meseleler son aylarda bazı koalisyon üyeleri tarafından kabul edilmesi çok zor ideolojik meselelerdi. Bu, koalisyonunun Arap ve solcu üyeleri için problem yarattı. Aynı zamanda Likud ve koalisyon üyesi sağ partilerden de büyük baskı vardı.”

Navon, koalisyonun dağılışına yol açan son noktanın, "Yerleşimci Yasası"nın Meclis'ten geçirilememesi olduğuna dikkati çekti.

Söz konusu ‘Yerleşimci Yasası’, işgal altındaki Batı Şeria'da yaşayan İsrailli yerleşimcilerin, aynı bölgedeki Filistinlilerin aksine İsrail askeri mahkemeleri yerine sivil mahkemelerde yargılanması, sosyal güvenlik sisteminden faydalanması gibi ayrıcalıkları sağlayan olağanüstü halin düzenli olarak 5 yılda bir uzatılmasını öngörüyor.

1967’den beri onaylanan yasanın, bu haziran sonunda onaylanması gerektiğine ancak mecliste çoğunluğu yitiren koalisyonun bunu sağlayamayacağının belli olduğuna işaret eden Profesör Navon, “Bu durumda yasanın otomatik olarak yenilenmesi için Meclis feshedilmeseydi, yasanın onaylanmaması Batı Şeria’da hukuki kaosa yol açacaktı.” dedi.

Koalisyon çıkmazı yeni seçimde de devam edecek

Navon, 3,5 yıl içindeki 5’inci seçimin diğer 4 seçimden ne gibi bir farkı olacağı sorusunu, şöyle yanıtladı.

“Dün televizyonda bu soru bana sorulduğunda (Albert) Einstein’dan bir alıntı yapmıştım. Einstein, deliliğin tarifi için, ‘aynı şeyi tekrar tekrar deneyip farklı sonuç beklemek’ olduğunu söylemişti. Bizim de bu seçimlerle yaşadığımız tam olarak bu. Nedeni de İsrail’in 2 yılda 4 kez art arda seçime gitmesidir; ki bu daha önce geçmişte hiç yaşanmadı.”

“2019’dan beri İsrail siyasetinde bir paradoks olduğunu” ifade eden Navon, “Bu paradoks, sağın çoğunluğa sahip olup (sağ siyasetçi) Netanyahu’nun sahip olmaması. Çünkü Netanyahu sağın bir kısmının desteğini kaybetti. Bu yüzden dört seçimde de koalisyon kurmayı başaramadı. Sol cenah da bunu başaramadı çünkü Arap partiler olmadan çoğunluğu sağlayamıyorlardı. Bu çıkmaz hala devam ediyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Netanyahu yeniden başbakan olur mu?

Haziran 2021’de göreve gelen Bennett öncülüğündeki koalisyon, Binyamin Netanyahu’nun üst üste 12 yıllık başbakanlık dönemini sona erdirmişti.

Muhalefetinin lideri, eski Başbakan Netanyahu da, hükümet koalisyonunu devirmeyi ve iktidara geri dönmeyi amaçlayarak Meclis’te şiddetli bir muhalefete öncülük etmişti.

Profesör Navon, şimdiye kadar yapılan hiçbir anketin Netanyahu’nun koalisyon kurabileceğini göstermediğine dikkati çekerek, Netanyahu ve müttefiklerinin 61 sandalyelik çoğunluğu sağlama senaryosunun “hala çok düşük bir olasılık” olduğunu söyledi.

Navon, “Netanyahu kenara çekilip Likud partisinin önderliğini başka birine bırakmadıkça, aynı senaryo kendini tekrar edecek. Diğer yandan, Netanyahu ayrılır ve Likud’un başına yeni bir lider seçilirse, o anda koalisyon sağlanması hemen mümkün olur. Bu yüzden beşinci bir seçimin daha önceki dört seçimle aynı sonucu doğurması büyük bir ihtimal.” diye konuştu.

“Lapid ve Bennett akıllıca bir yol seçti”

İşçi Partisi bloğu eski direktörü ve kamu politikaları uzmanı Tal Elovits de, koalisyonun en başından beri istikrarlı olmadığına değinerek, Bennett-Lapid’in erken seçim kararı alarak “akıllıca bir yol seçtiğini” ifade etti.

Elovits, Meclis’te Netanyahu öncülüğündeki muhalefetin “masadaki yasanın veya politikalarının ne olduğuna, bunlara ihtiyaç olup olmadığına bakmaksızın hükümetin önerdiği her yasayı baltaladığına” işaret ederek, “Koalisyonun bu kırılganlığını 2022’nin başındaki kış sezonunda, emeklilik, ordu, vatandaşlık yasasının oylanması gibi meselelerde gördük.” dedi.

İsrailli uzman, koalisyonun, istifaların ardından çoğunluğu kaybetmesi nedeniyle kendi ajandasını uygulayamadığını kaydetti.

Bennett ve Lapid’in Meclis'i feshederek erken seçim kararı almasına ilişkin, Elovits, “Bu, yanardağın patlaması idi ve beklenen bir sonuçtu. Bence Lapid ve Bennett, bunu daha fazla uzatmayarak, seçimlere gitmek ve partilerine yeniden danışmak için akıllıca bir yol seçti.” diye konuştu.

“İsrail’in Müslüman bir partinin yer aldığı koalisyona sahip olması 73 yıl aldı”

Sadece 3,5 yıl içinde 5’inci kez düzenleniyor olmasına rağmen, erken seçimi olumlu gördüğüne işaret eden Elovits, şunları söyledi:

“Her parti yeniden seçmenlerine seslenecek. Ben bunu yeni bir seçim olarak görüyorum. Bir yıl önce, tamamen farklı bakanlar, farklı başbakan ve (İsrail Meclisi) Knesset’te farklı komitelerle göreve gelen bir hükümet var. Yeni seçim son seçimden 1 buçuk yıl sonra gerçekleşecek. Seçimler oyuncuları ve sonuçları değiştirir. Çünkü bu nisbi temsil ile bir seçim. Çok sayıda Arap seçmen var.”

Elovits, “İsrail’in Müslüman bir partinin yer aldığı koalisyona sahip olmasının 73 yıl aldığına” dikkati çekerek, şöyle devam etti:

“Bu daha önce olmayan yeni bir şeydi. Bu, seçimlerin sonucunda ve ortak bir zemin bulmaya yönelik kamuoyu görüşü nedeniyle gerçekleşti. Lapid de yakın zamanda, gelecekteki koalisyonda İsrailli Arap partisinin de dahil olacağını düşündüğünü söylemişti. Bence bu memnuniyet verici. Birbirimizden çok şey öğrendiğimizi, iş birliği imkanlarını ve İsrail’deki vatandaşların her birini ilgilendiren yasaları Meclis'ten geçirebilmeyi öğrendiğimizi düşünüyorum.

Elbette ihtilaflar var ve zaten bu yüzden bu koalisyon 4 yıllık süresini tamamlayamadı. Ancak bence kesin olan bir şey 8 partinin bir araya gelebildiğini ve anlaşma sağlayabildiğini gördük. Maalesef bu defasında 1 yıldan uzun süre başaralı olamadı. Ama pek çok insanın daha ilk günden ona tanıdığı süreden daha uzun süre görevde kaldı.”